Vrijheid op voorwaarden is geen vrijheid – een Chomskyaanse kritiek op de Pearson-zaak
De Britse docent Simon Pearson werd ontslagen nadat hij zich online kritisch uitliet over wat hij noemde een "two-tier justice system" in de zaak Lucy Connolly. Hoewel Lucy's uitspraken hard of wrang kunnen klinken, ontstonden ze vanuit rauwe emotie na het dodelijk neersteken van kinderen - een daad die diepe sporen naliet in de samenleving. Maar de vraag rijst: mogen emoties, hoe pijnlijk ook, niet meer benoemd worden als ze botsen met het heersende narratief?
Noam Chomsky zou deze zaak waarschijnlijk niet analyseren aan de hand van het incident zelf, maar door te kijken naar de structuren die bepalen wat gezegd mag worden - en door wie.
Vrije meningsuiting: geen luxe, maar een toetssteen
Volgens Chomsky is vrijheid van meningsuiting alleen echt waardevol wanneer we het verdedigen voor uitspraken die we verafschuwen. Zijn beroemde uitspraak: "If we don't believe in freedom of expression for people we despise, we don't believe in it at all."
De woorden van Lucy Connolly waren fel. Ze kwamen voort uit woede, verdriet en misschien ook angst - menselijke emoties die volgens Viktor Frankl in een extreme context begrijpelijk zijn: "Een abnormale reactie op een abnormale situatie is normaal gedrag."
Wanneer mensen geconfronteerd worden met het onbegrijpelijke – zoals het verlies van een kind door geweld – is emotie geen keuze, maar een reflex. Chomsky zou stellen: juist dan moet er ruimte zijn voor uiting, ook als het schuurt.
De media en de filterfunctie: Manufacturing Consent in actie
Chomsky's theorie uit Manufacturing Consent stelt dat media niet zomaar neutrale informatieverschaffers zijn, maar eerder poortwachters: ze bepalen wie er mag spreken en binnen welk kader.
De mediaframes rond migratie, criminaliteit en rechtspraak zijn gevoelig. Uitspraken die buiten het sociaal acceptabele vallen, worden vaak meteen gelabeld als "extreem", "gevaarlijk" of "discriminerend" - zonder ruimte voor context of emotionele achtergrond. Simon Pearson wees op een ongemakkelijk punt, en werd prompt verwijderd uit het publieke discours — met zijn baan als prijs.
De repressie is niet altijd wettelijk, maar institutioneel
Volgens Chomsky is het gevaarlijkste aan liberale samenlevingen dat ze de schijn van vrije meningsuiting behouden, terwijl die in werkelijkheid structureel wordt beperkt.
Een leraar die zich uitspreekt over een maatschappelijk gevoelige zaak - zelfs als hij de emotie van een ouder begrijpt - wordt bestraft omdat zijn mening het instituut "in diskrediet" zou kunnen brengen.
Chomsky zou zeggen: "That's not freedom. That's soft censorship by power structures."
Persoonlijke reflectie: media als machtsmiddel
Mijn eigen ervaring met politieke intimidatie door journalisten past naadloos in deze analyse. Door middel van chantage of schuld-associatie - bijvoorbeeld door mij te koppelen aan personen die ik niet kende - probeerde men mij onder druk te zetten. Dat laat zien hoe de media ook kunnen functioneren als instrument van controle: niet alleen over wat je zegt, maar vooral over wat je nog durft te zeggen.
Chomsky waarschuwt al decennia voor dit soort mechanismen:
"The media serve the interests of the powerful by shaping public opinion through selection and emphasis, not by overt lies."
Naschrift – Over Noam Chomsky
Noam Chomsky (Philadelphia, 1928) is een van de invloedrijkste denkers van de moderne tijd. Als taalkundige legde hij de grondslagen voor de generatieve grammatica, waarmee hij het begrip taal revolutioneerde. Daarnaast werd hij wereldwijd bekend als maatschappijkritisch denker, politiek filosoof en onvermoeibaar criticus van machtsstructuren, media en imperialisme.
Chomsky heeft nooit gevraagd om blinde navolging – integendeel, hij riep voortdurend op tot kritisch denken: "The smart way to keep people passive and obedient," stelde hij ooit, "is to strictly limit the spectrum of acceptable opinion, but allow very lively debate within that spectrum."
In zijn recente jaren is zijn gezondheid sterk achteruitgegaan. Sinds 2023 heeft hij, na een beroerte, veel van zijn vermogen om te spreken en schrijven verloren. Toch blijven zijn woorden luid klinken – in klaslokalen, protesten, boeken, en in het geweten van mensen wereldwijd.
Hij gaf niet alleen antwoorden.
Hij gaf generaties de tools om betere vragen te stellen.
